In Afrika blijft 80 % van de volwassenen uitgesloten van het banksysteem. Nochtans telt het continent 15 van de 20 landen ter wereld die mobile banking het meest gebruiken! De initiatieven van banken en operatoren hoeven zich overigens helemaal niet te schamen voor wat er in het Westen gebeurt. Integendeel, de innovaties zouden eerder Afrikaans zijn dan Europees of Amerikaans! Bij ons moet je voor mobiele bankdiensten één of meer apps op je telefoon hebben en een internetverbinding, maar in Afrika gebruiken meer dan 55 miljoen mensen een basic gsm om geld over te schrijven, polissen af te sluiten of geld te ontvangen. Meestal beschikken ze niet eens over een bankrekening!
Zo werd de Afrikaanse ‘mobile money’ markt in 2012 op 61 miljard dollar geschat. Dat cijfer ligt volgens Gartner hoger dan de hoeveelheid geld die in Europa en Noord-Amerika samen wordt verstuurd. En het groeipotentieel is enorm. Niet verwonderlijk dus dat operatoren en banken er, afhankelijk van land tot land, alles aan doen om de markt te controleren.
In Kenia, Tanzania, Oeganda en Madagascar zijn er meer mobiele rekeningen dan bankrekeningen. En in Afrika zijn er ook meer mensen met een ‘mobile money’ account dan met een Facebook-account. Enkel in juni 2012 waren geldverrichtingen in Kenia goed voor het equivalent van 60 % van het bbp, zo blijkt uit een rapport van GSMA.
Kenia is een van de pioniers op het gebied van mobile banking. De dienst M-Pesa, die in 2007 uit de startblokken schoot, is uitgegroeid tot een echt sociaaleconomisch fenomeen, een schoolvoorbeeld, en heeft de weg bereid voor de 150 mobile money-diensten die vandaag in Afrika, het Midden-Oosten en Azië beschikbaar zijn. Door de eenvoudige bankreglementering konden telefoonoperatoren diverse bankdiensten toevoegen aan hun abonnementen: verzekeringen, microfinanciering, verzending van geld naar het buitenland,... De reglementering is ongetwijfeld dat wat het Westen het meest tegenhoudt om gelijkaardige producten aan te bieden. Al houdt dat M-Pesa niet tegen om Europese banken ideeën te geven. Pingit van Barclays bijvoorbeeld, een Europese primeur. Acht andere Britse banken hebben een consortium opgericht om in het voorjaar van 2014 een soortgelijk systeem te lanceren. Bij ons ontwikkelde Keytrade KeyCash en BNP Paribas Fortis Easy Transfer, maar voor beide heb je wel een bankrekening nodig…
Wat is M-Pesa nu precies? M-Pesa werd gelanceerd door Safaricom (Vodafone) in Kenia en is een systeem om geld over te schrijven via sms. Op die manier kunnen Kenianen hun elektriciteitsfactuur, het schoolgeld van de kinderen… betalen zonder bankrekening. En ze kunnen zelfs geld opvragen aan de ATM’s van M-Pesa, zonder kaart. Elke seconde vinden in Kenia 80 M-Pesa-transacties plaats. Om het product te laten evolueren en een echte bankservice aan te bieden (niet enkel ‘overdracht van geld’), heeft Safaricom zopas M-Shwari gelanceerd voor 12 miljoen Kenianen zonder bankrekening. De tool werd ontwikkeld in samenwerking met de Afrikaanse centrale bank en biedt spaarformules aan met rente, geeft toegang tot het aanvragen en verkrijgen van leningen en microkredieten via mobiele telefoon. Abonnees kunnen dus bankrekeningen openen met behulp van hun telefoon zonder extra kosten en kunnen zelfs in het rood gaan! Vier maanden na de lancering hadden 2,3 miljoen abonnees al gekozen voor M-Shwari en waren er 900.000 rekeningen actief. Eind maart 2013 beliep de spaarinleg 4 miljard Keniaanse shilling of 47 miljoen dollar! Eén derde van de klanten had een kredietaanvraag ingediend, waarvan het gemiddelde bedrag 12 dollar bedroeg. Meer weten.
Er beweegt iets op de Afrikaanse markt voor mobiel bankieren en dat is nog maar een begin. De explosie van het aantal abonnees op mobiele telefoondiensten en de lage bancarisatiegraad in Afrika maken dat het continent de ideale habitat blijft om bankdiensten via mobiele telefonie te ontwikkelen. Een habitat die onze banken iets meer zouden moeten gadeslaan als ze de trein van mobile banking niet willen missen...